Разделы
1822-1833 Переезд в Италию, занятия литературой, кончина
1829
Встреча во Флоренции Михала Огинского с величайшим польским и белорусским поэтом Адамом Мицкевичем. Это была встреча двух поколений патриотов. Огинский исполнял свой полонез «Прощание с Родиной», беседовали и подолгу играли в шахматы. Позже Мицкевич напишет поэму «Пан Тадеуш», где упоминается имя Огинского и тоска по родине.
Иво Залуский
«Ген Огинского»
«Во Флоренции Михала Клеофаса посетил величайший польский поэт Адам Мицкевич. Он родился накануне Рождества в 1798 году в Новогрудке в Беларуси, называвшейся в то время Литвой … В Виленском университете Мицкевич изучал философию, там же написал свои первые стихи. Он являлся одним из основателей общества филоматов – просветительской, главным образом, организации, но члены которой имели ярко выраженное патриотическое мировоззрение. В 1823 году деятельность общества привлекла внимание российских структур безопасности, которые решили, что она носит подрывной характер. Общество было закрыто, а его члены арестованы. Стихотворение Мицкевича «Ода к молодости» вызвала недовольство цензоров, и поэта сначала отправили в ссылку в Центральную Россию, а затем в Одессу, где он служил учителем. Со временем Мицкевич получил признание в Москве как великий поэт – его глубоко ценил и уважал Пушкин… »
«Пройдет еще пять лет, прежде чем будет опубликован шедевр Мицкевича «Пан Тадеуш» – обширное эпическое произведение, посвященное Литве со всем ее мистическим романтизмом, ее величием, историей и природными красотами, – но вступительные слова поэмы, быть может, родились тогда, когда поэт играл в шахматы с Михалом Клеофасом Огинским, который, кстати, будет упомянут в этом творении…»
Несцярчук Л.М.
«Міхал Клеафас Агінскі: Ліцвін. Патрыёт. Творца»”
«У 1829 г. Міхала Клеафаса наведаў на той час ужо вядомы паэт Адам Міцкевіч разам з сябрам, таксама паэтам АЭ. Адынцом. Такім чынам, у Фларэнцыі ў гасцях князя сустрэліся два пакаленні патрыётаў Літвы-Беларусі: маладое і сталае ў асобе праслаўленага на ўвесь свет кампазітара, ваяра за Бацькаўшчыну, гісторыка і дзяржаўнага дзеяча Рэчы Паспалітай, ВКЛ і Расійскай імперыі Міхала Клеафаса Агінскага.
Леанард Ходзька быў школьным сябрам А. Э. Адынца, разам з ім раней ужо прыязджаў у Залессе, між тым як А. Міцкевіч сустракаўся з Міхалам Клеафасам першы раз і вельмі хваляваўся. Праз Леанарда Ходзьку Агінскі быў знаёмы з творчасцю маладога Міцкевіча, яго вершамі, дасланымі з Парыжа. У 1820 г. быў арыштаваны царскімі ўладамі і адпраўлены ў Санкт-Пецярбург для чакання прысуду. Там пасябраваў з Пушкіным, Грыбаедавым, I. Крыловым, В. Жукоўскім, Рылеевым, Бястужавым і інш. патрыятычна настроенымі і творчымі людзьмі. Пасля заканчэння судовай справы Міцкевіч адбываў ссылкуў Цэнтральнай Расіі, затым у Адэсе, напісаў шэраг паэтычных твораў, прасякнутых патрыятычнымі пачуццямі да Бацькаўшчыны. У 1828 г. ён апублікаваў сваю эпічную паэму «Конрад Валенрод», у якой на фоне падзей у Прусіі ў завуаліраванай форме адлюстраваў спрадвечнае супрацьстаянне паміж Польшчай і Расіяй».
«У маі 1829 г. Міцкевіч выехаў з Расіі ў Еўропу, і ў канцы лета разам з Адынцом яны апынуліся ў Фларэнцыі, дзе вырашылі наведаць Агінскага. Спачатку князь быў крытычна настроены да ранніх твораў Міцкевіча, але праз некалькі месяцаў у сваім пісьме Л. Ходзьку ён пахваліў паэта, убачыўшы ў ім рысы сапраўдных таленту і геніяльнасці, якія набіралі вышыню.
Двое маладых людзей наведвалі князя некалькі разоў і былі зачараваныя гасціннасцю Міхала Клеафаса. Пазней А. Міцкевіч пісаў, што ён «... з вялікім задавальненнем слухаўу выкананні кампазітара і яго паланэз «Развітанне з Радзімай», і яго даўнія польскія анекдоты».
А. Адынец у адным са сваіх пісьмаў з Фларэнцыі на радзіму пісаў, што гутаркі былі непрацяглымі і пастаянна заканчваліся шахматнай гульнёй паміж Агінскім і Міцкевічам, але ў доме ім быў «забяспечаны цёплы прыём: пасля першай сустрэчы нас сталі лічыць не гасцямі, а сябрамі - штодзённа запрашаць ці то на абед, ці проста правесці вечар...»
«Аддаючы належнае вытанчаным абедам, я тысячу разоў жадаў бы слухаць, як Агінскі расказвае - незвычайна захапляльна і цікава. Але што ж атрымоўвалася? Атрымоўвалася тое, што, як толькі мы затрымліваліся даўжэй, на стале неадкладна з’яўлялася праславутая шахматная дошка, за якую ўладкоўваліся ён (Агінскі - аўт.) і Адам (Міцкевіч - аўт.), і адзінымі прамоўленымі словамі былі толькі «шах» і «мат», якія рэзалі мне слых з усіх бакоў...Далей Адынец піша, што ўзамен гэтага хацеў бы працягваць размовы, але не ўпамінае, чыёй перамогай за канчваліся шахматныя партыі. На гэты конт Міхал Клеафас у сваіх «Мемуарах» сцвярджаў, што ён быў моцным партнёрам.
Праз год пасля смерці Міхала Кпеафаса Адам Міцкевіч у 1834 г. ажаніўся з дачкой Марыі Шыманоўскай-Валоўскай Цэлінай Шыманоўскай. Магчыма, пад уплывам Агінскага ён распачаў працу над «Гісторыяй Польшчы», драмамі «Барскія канфедэраты» і «Якуб Ясінскі», паэмай «Пан Тадэ- вуш», у якой згадваецца імя Агінскага, а разам з тым сум па Бацькаўшчыне:
«Літва! Бацькоўскі край, ты як здароўе тое,
Не цэнім, маючы, а страцім запатое...»
