“Паганiнi. Я чуў шмат аб гэтым знакамiтым скрыпачы, якi ў вялікай колькасці сваiх слухачоў узбуджаў захапленне, наблiжанае ажно да экзальтацыi; іншыя ж, артысты асаблiва, прымяншалі яго талент, лiчачы за шарлатана. Сам я толькi на працягу 1827 i 1828 гадоў знайшоў магчымасць скласцi аб iм уласнае меркаванне, некалькі разоў слухаючы яго iгру ў Фларэнцыi, Люкцы i ў Лiворна. Дык вось, наколькi б шмат я заплацiў, каб пачуць яго ў першы раз, таму што сярод публікі ўсюды казалі пра Паганiнi як пра надзвычайны феномен, дык аднойчы задаволіўшы сваю цiкаўнасць, я не вяртаўся б болей слухаць яго, хiба толькi дзеля таго, каб зрабiць прыемнасць маім сябрам, якiя мяне цягнулi на гэтыя выступленнi, i каб не выглядала, што я крытыкую i асуджаю тое, што захапляе столькiх iншых”.

“Праграмы ўсiх выступленняў Паганiнi, на якiх я прысутнiчаў, складалiся заўсёды з адных i тых самыx твораў з некаторымi дробнымi зменамi. Гэта былi: «Un concerto di un tempo in re» (без adagio); «Una sonata militare sulla sola quarta corda»; «Preghiera nel Mosè»; «Larghetto e variazioni sulla Cenerentola». У гэтай праграме задавальненне прынесла мне адзіна «Вайсковая саната», а таксама некалькi пасажаў «Малiтвы Маiсея», у якой музыкант здабывае хвалюючыя гукi, наблiжаныя да чалавечага голасу. Усё, апрача гэтага, прыгнятала мой слых. Паганiнi, якi дае канцэрты толькі дзеля таго, каб зарабiць грошы, не мае iншых памкненняў, чым сабраць шматлiкую публiку, каб тая запаўняла партэр; а каб пацешыць густы гэтай публiкi, ва ўсiм, што іграе, ён праяўляе больш шарлатанства, чым таленту”.

“Упэўнены, што Баё, Род, Ляфон i многія iншыя скрыпачы здолелi б выканаць усе тыя фокусы, калi б папрактыкавалiся ў iх, як Паганiнi; але нават тады яны б лічылі, што рабiць гэта нiжэй iх годнасцi. Не магу сцвярджаць, што Паганiнi не з’яўляецца вялiкiм артыстам. Каб у гэтым пераканацца, дастаткова кiнуць вокам на яго кампазіцыі, такія як квартэты альбо капрысы – настолькі мастацкiя, як i складаныя. Прызнаю таксама, што ён здабывае са скрыпкi вельмi прыгожы гук, што нiколi не фальшывiць, што пальцы мае вельмi рухавыя, што, урэшце, без афектацыi i без найменшага высілку выконвае найскладанейшыя пасажы; вяртаюся, аднак, увесь час да аднаго i таго ж: апрача мелодый, якiя ён іграе на чацвёртай струне, i апрача некалькiх фрагментаў з «Малiтвы Маiсея», якiя мяне кранулi, яго iгра не пакiнула мне нiводнага прыемнага ўспамiну, i я не магу ўразумець, як артыст, у распараджэнні якога ёсць такiя вялiкiя магчымасці, можа жадаць забаўляць публiку фіглярствам i шарлатанствам. Толькі што я даведаўся з нямецкiх газет, што Паганiнi меў найбольшы поспех у Вене, што даў там шэраг канцэртаў, якiя прынеслi яму шмат грошай, урэшце, што аўстрыйскі iмператар у знак свайго задавальнення прызначыў яму ў падарунак залатую шкатулку i надаў тытул першага скрыпача свайго двара. Усё гэта не прымусіць мяне адмовiцца ад таго, што я вышэй напiсаў. Я выказаў Паганiнi пахвалы, якія ён заслугоўвае, але адначасова хацеў бы, каб Спадар даведаўся, якое ўражанне зрабiла на мяне яго манера iгры на тых канцэртах, якiя я слухаў”.

Историческая справка. Караль Юзаф Ліпіньскі (1790 – 1861) – знакаміты польскі скрыпач, кампазітар і педагог. З 1809 і ажно да 1839 г. з перапынкамі жыў у Львове, паслядоўна займаючы пасады канцэртмайстра, капельмайстра, дырыжора і дырэктара аркестра. У 1814 г. ездзіў у Вену для знаёмства са скрыпачом Л. Шпорам, а ў 1818 г. прадпрыняў падарожжа ў Італію, каб пачуць ігру Н. Паганіні. Пасля сустрэчы ў П’ячэнцы Ліпіньскі і Паганіні сумесна выступалі з канцэртамі, на адным з якіх італьянскі віртуоз уручыў Ліпіньскаму свой смычок у знак прызнанага першынства. У 1819 – 1824 гг. гастраліраваў у Кіеве (сумесна з М. Шыманоўскай), Кракаве, Познані, Берліне, Ляйпцыгу, Вроцлаве, Вільні. Напэўна, падчас гастроляў у Вільні ў 1822 г. паўстаў партрэт Ліпіньскага пэндзаля Валянціна Ваньковіча. У 1838 і ў 1839 гг. канцэрты Ліпіньскага адбыліся ў Мінску. Як паведамляла адна з мінскіх газет, «на вуліцаx яму з павагай саступалі дарогу, калі ён еxаў у карэце, моладзь выпрагала коней і вітала яго. Магутныя гэтага свету лічылі за гонар, калі ён прымаў іx запрашэнні». У 1839 г. Ліпіньскі атрымаў ганаровае запрашэнне на пасаду канцэртмайстра капэлы саксонскага караля ў Дрэздэне, якую займаў каля 20 гадоў. Супрацоўнічаў з Р. Вагнерам, сябраваў з Р. Шуманам. О. Корвін-Мілеўскі, лібрэтыст ранніх аперэтак С. Манюшкі, пісаў пра К. Ліпіньскага, параўноўваючы яго талент з талентам нарвежскага скрыпача Оле Була.

С.Н. Немогай. Игра на скрипке являлась одной из основных сфер самореализации князя и его участия в музыкальной жизни его времени. Внимание Михала Клеофаса к этому виду музыкальной деятельности было обусловлено расцветом любительского камерно-ансамблевого музицирования, а также актуальностью для предромантической эпохи скрипичного исполнительства и творчества, в которых непосредственно отражалась борьба старого и нового, происходило становление, утверждение и активное взаимодействие классических, сентименталистских и романтических тенденций.

Скрипичное искусство начала ХIХ века в большой степени повлияло на композиторское творчество самого М. К. Огинского. Это влияние прослеживается как на эстетико-концептуальном уровне его произведений, так и на уровне конкретных стилистических особенностей.

С.Н. Немогай. На страницах «Писем о музыке» Михал Клеофас проявляет себя большим любителем и знатоком скрипичного искусства в разных его проявлениях: истории инструментария, скрипичной и камерно-ансамблевой литературы, современного ему скрипичного исполнительства. Отношение Огинского к скрипичному искусству его времени в большой мере отражает взгляды композитора на современную ему музыку в целом, определяет критерии его художественного вкуса, являясь «мерилом» по отношению к другим видам музыкального творчества. Очевидно, что его эстетическим идеалам наиболее соответствовала музыка эпохи классицизма с её сдержанностью и благородством, которую последовательно представляла парижская скрипичная школа. Романтическое же искусство с его яркой эмоциональностью, «пламенностью» исполнения и «революционным» разнообразием инструментальных приёмов остаётся для Михала Клеофаса эстетически чуждым, что отчётливо выявилось в его отношении к творчеству Н. Паганини.

Целенаправленный анализ биографии, музыкального и музыкально-эстетического наследия М. К. Огинского в контексте скрипичного искусства рубежа XVIII–XIX вв. выявил большое значение данного искусства в жизни и творчестве композитора.